Kookboek van Amsterdam, Frank Noë.

 foto: cover Kookboek van Amsterdam

De collectie met een Nederlands, dan wel Amsterdams thema groeit gestaag in Gereons kookboekenhoek. Regelmatig ploffen er kookboeken op de mat over al het moois, waarvan te genieten valt in Mokum. Deze keer het kleinood Kookboek van Amsterdam, geschreven door Frank Noë, samen met Karen Groeneveld eigenaar van Het Zwarte Schaap, een uitgeverij, gespecialiseerd in regionale kook- en taalboekjes. Ik heb al eens hun Hanze kookboek gerecenseerd en kijk uit naar het binnenkort te verschijnen Gouden Eeuw boekje.

Maar vandaag springen we op de fiets, door Amsterdam, want Noë verzamelde verhalen, recepten en foto’s voor Kookboek van Amsterdam. Wat at men door de eeuwen heen? Een moeilijke vraag. Er zal vis geweest zijn, door graanimport brood en er werd bier gedronken in plaats van water. Schraalhans was voor veel Amsterdammers echter keukenmeester. De aardappel deed zijn intrede in de 17e eeuw als volksvoedsel.

Het eerste hoofdstuk gaat over brood, vooral rogge- en bruinbrood. Wittebrood was een luxe. Gevolgd door recepten voor een broodje halfom, een stratenmakertje en de duivekater.. De koffiehuizen, met belegde broodjes, die tegenwoordig er nog mondjesmaat zijn. Denk aan Van Dobben of Broodje Mokum, maar over het algemeen lijken deze instituten niet te overleven in het latte- en hipstertijdperk.

Via uitleg over Mokum en mevrouw Wannée belanden we bij het warme eten in de stad. De garnalen- of Jordanese gehaktbal. Garnalen waren vroeger zo goedkoop, dat ze als vleesvervanger dienden. Omgekeerd is tegenwoordig het geval. Warm eten, zoals Joodse latkes, Amsterdams cement en linzen met de beroemde gele Amsterdamse uien.

Worst en zuur vormen een belangrijke traditie in Amsterdam, meegebracht door Oost Europese joden, die de zuurwaren uitventten. De Leeuw  tafelzuur aan de Vrijheidslaan is hiervan nog steeds een voorbeeld. Amsterdamse uien, augurken en leverworst. Noë besteedt aandacht aan de Joodse? ossenworst, waarmee iets aparts aan de hand is. Volgens de koosjere leer mag je stieren niet castreren. Dus of de originele worst altijd van ossenvlees gemaakt werd?

Via de Joodse buurt belanden we bij de zoetigheden als kosrstjes en koggetjes. Dranken als jenever, bier en likeuren zijn altijd ruim voorhanden geweest in de bodega’s van Amsterdam. Een pikketanussie, jajem, neut of hassebassie wordt bij diverse adressen nog ingeschonken met een kop, waardoor je staande zonder handen moet bukken om de eerste slok te nemen. De kop is er dan vanaf.

Eten zorgde in Mokum ook voor rellen, zoals de paling- en aardappeloproer. Tot slot de snacks, haring op zijn Amsterdams en eten uit de muur. En natuurlijk de uitvinding van de HEMA rookworst op de Nieuwendijk.

Kookboek van Amsterdam is een klein, maar fijn boekje met verhalen over de Amsterdamse culinaire traditie. Een groot gedeelte is vanuit Joods/ Jiddisch perspectief verzameld en beschreven, maar dat neemt niet weg dat je een goed beeld krijgt van het eten van de Mokumers. Een leuk en leerzaam boekje! Dat laat je als Amsterdams burger,  als buitenlui of als toerist toch niet liggen.

 foto: de Engelstalige editie

Kookboek van Amsterdam, Frank Noë (ISBN 9789082347586) is een uitgave van  Het zwarte schaap en is te koop in het Engels en Nederlands voor € 9,95

Noot: dit boek werd mij als recensie-exemplaar gestuurd door de uitgeverij. De bespreking hier is mijn eigen mening. Lees ook de disclaimer