foto: SMAAK van Jeroen Thijssen
Het begon allemaal met een kaasproeverij, met verbluffende resultaten. SMAAK, waarom we proeven, wat we proeven, het nieuwe boek van Jeroen Thijssen. Voedsel en smaak zijn triviale onderwerpen. Natuurlijk is er veel aandacht voor koken en staan er recepten in de krant, maar over smaak en eten wordt vaak geringschattend gedaan. Terwijl we het allemaal elke dag doen. Er lag dus een uitdaging voor deze journalist en schrijver. Want er is veel over te vertellen. Waar een kaas- en wijnproeverij al niet toe kunnen leiden.
Thijssen start zijn queeste met een verhaal over de lijfarts van een Romeinse keizer, die zijn patiënt behandelt volgens de toen geldende ideeën over verstoorde sapstromen in het lichaam. sapstromen, die verdacht veel te maken hebben met wat wij proeven. Welk humore bepaalt hoe je bent? Via de geschiedenis vertelt de schrijver verder of smaak en het onderzoek ernaar tot op heden. Zoals Hänig, die onderzocht waar op de tong smaakbeleving zit. Een door veel gebruikt verhaal bij mijn wijnproeverijen, (kende alleen de theorie van Hänig niet)
SMAAK verdiept zich hierna in de theorie en de chemie van het proeven. Jeroen Thijssen vertelt over de knotszwampapil en smaakknopjes. Het fysiek van het proeven. Via de tong komen de zoetjes, zoutjes, zuurtjes en bittertjes tot ons. En vergeet niet de umami, de laatste telg aan de loot.
Zoet, dat eeuwige zoet. mens en dier zijn er dol op. Op suikers. We eten zo’n 22 kilo per hoofd van de bevolking. We zijn er op ingesteld en willen alsmaar meer. Pure energie. Want zoet, dat weet ons lichaam is goed.
Zout is de volgende SMAAK. Uit de zee uit rotsen. Een mens kan niet zonder zout. Het is de enige smaak, die naar zijn smaakstof is genoemd. Natriumchloride. Zout is net als suiker al sinds mensenheugenis een conserveringsmiddel. En het is nodig voor onze zenuwen om prikkels door te geven aan onze hersenen. Te veel water drinken in een korte zonder voldoende zout kan zelfs dodelijke gevolgen hebben.
Na zoet en zout komt het zuur. Een hippe smaak. denk aan de kimchi uit Korea en hipsters die op hun keukenplankje allerlei potten vol gefermenteerde waar hebben staan. Zuurdesembrood, dat een apart asiel heeft in Zweden. Zij zorgen voor de desemstarter als de baasjes met vakantie zijn. Zuur als in azijn een oude techniek om vlees mee in te leggen. Maar hoe proeven we zuur nu? Thijssen maakt het duidelijk aan de hand van chemische theorieën. En gebruikt hiervoor beelden zelfgemaakte kastanjemannetjes (uit het bos met lucifers)
Verder gaat het met bitter. Mensen houden niet van bitter. Deze smaak wordt gebruik om minder positieve dingen aan te duiden. Hèrnan Cortès, de onderwerper van de Azteken leerde er een afrodisiacum kennen. De drank, die wij nu chocolade noemen. Het was bitter, maar suiker vergoedde veel. Veel giftige planten zijn bitter, als waarschuwing. Mens noch dier houden van bitter. Zo leer je gedurende je leven van bitter houden, koffie, bier enzovoort. Bitter is altijd gekoppeld aan een kick. het is spannend.
De laatste en nieuwste smaak is umami. Overgewaaid uit het Verre Oosten, hoewel het ook al in onze voeding bestond. Kelpsmaken. Bouillon werd nooit een smaak genoemd. Glutamaatzuur, ook wel glutamaat genoemd een ontdekking uit de 19e eeuw. In 1912 wordt umami gepresenteerd op een scheikundig congres. In dezelfde tijd maakt Maggi zijn eerste bouillonpoeder. Jeroen Thijssen gaat diep in op de materie van de umami.
Er ligt nog een wereld open. Er is nog veel onderzoek te doen. Is heet ook geen smaak? De oude Grieken vonden dat van vet. En kooldioxide in je bubbels. Er liggen nog vele terreinen braak op het gebied van smaak.
SMAAK eindigt met een kaasproeverij en een verhaal over wijn. Waar alles mee begon. Alleen nu weet de schrijver meer over smaak en proeft niet alleen.Jeroen Thijssen sluit met dit boekje mooi aan op wat wel eens het jaar van de smaak zou kunnen worden. Behalve het operationele gebeuren in de keuken zijn er meer en meer mensen, die willen weten hoe het proces SMAAK zijn vorm krijgt. In 175 bladzijden voert hij je mee in zijn queeste en in zijn enthousiaste manier van schrijven over wat hij ontdekt. Met vele lagen. SMAAK is een must voor elke foodie of blogger, die wat meer wil weten over proeven.
SMAAK, waarom we proeven, wat we proeven. (ISBN 9789046818527) is een uitgave van Uitgeverij NwAdam en is te koop voor € 19,99
Interessante kost, zo te lezen! Ik verwonder me ook nog altijd over het fenomeen van de persoonlijke smaak, die iedereen heeft. Waarom vind ik iets overheerlijk, terwijl een ander er zijn neus voor ophaalt. Hoe dan ook: een boek om naar uit te zien. Thnx!
Jeroen verstaat de kunst heel veel feiten te combineren tot een dun en leesbaar boek.