Kerst in het paleis. Een gastblog van Lizet Kruyff.

Kerst in het paleis. Lizet Kruyff is geen onbekende gast op GKT. Al vele malen verschenen er van haar schrijvershand op mijn blog. Of het nu gaat om Mozart, Jeroen Bosch, kersenpitten of dronken tomaten. Lizet pluist alle boeken, archieven en bibliotheken uit om een mooi culinair historisch verhaal te vinden. Maar… haar grote passie ligt bij de Oranjes. Onlangs verscheen het feestelijke boek over de studietijd van prinses Juliana. Vandaag steekt Lizet als aftrap van de kerstrally op GKT de kerstboomkaarsjes bij de jonge prinses Wilhelmina aan.

Feest tijdens de tienerjaren van koningin Wilhelmina. Ik noem die wel eens ‘limonadefeestjes’.  De tijd van blindemannetje spelen net de hofhouding rond de kerst is wel voorbij. Speciaal voor de prinses komen er feestjes met leeftijdsgenootjes.

Ik doe al jaren onderzoek naar het culinaire reilen en zeilen aan het hof, en op dit moment ligt de focus weer op de Belle Epoque . Ofschoon haar inhuldiging moet wachten op haar 18^de verjaardag, gaat het natuurlijk om het dagelijkse leven van koningin-regentes Emma en koningin Wilhelmina. Hoe ontvouwt zich dat ná het overlijden van koning Willem III? Ik heb beeld zo langzamerhand, en heel veel details en leuke weetjes. Het onderzoek zet ik nog even voort de komende tijd, dan maak ik een selectie voor het onderhanden boek.

Bijzonder vind ik de manier waarop Wilhelmina de feestdagen viert met haar leeftijdsgenootjes. Bij verjaarsfeestjes, Pasen en Kerst hebben de genodigden keus uit orangeade, frambozenlimonade, orgeade, citroenlimonade. Soms komt daar nog warme chocolademelk bij.

In de loop der tijd worden de bijgeleverde hapjes interessanter. Af en toe hoor je de stem van het koninginnetje: ‘het vlees voor de sandwiches moet dún gesneden zijn’. Ze leert haar wensen kenbaar te maken. Zó wil ze het graag. Het mag allemaal wat eleganter en verfijnder, dan voorheen, voor de jongedame en haar gasten.

Wanneer ze 17 is heeft ze met de kerst een zaal vol vriendjes en vriendinnetjes uitgenodigd. Voor het gezelschap wordt ananasijs, tutti-frutti-ijs en heel deftig sorbet de poires besteld en sandwiches met kalfsvlees en ossentong. Natuurlijk zijn er biscuits, wafeltjes, oublies, en kleine taartjes. Het is eigenlijk ieder jaar een variatie op hetzelfde thema. Soms is het aardbeienijs, en soms is het gewoon tutti-frutti met biscuits. Soms krijgen de gasten frou frou, fondants en chocoladeflikjes aangereikt, een andere keer zijn dat droge geleitjes (vruchtenkoekjes).

De hofkoks doen dagelijks hun best om de jonge koningin aan een breed scala van gerechten te laten wennen. Sommigen vallen niet zo in de smaak. Zo’n eendagsbloem is de Coupe Jacques, zo gewaardeerd door Joop ter Heul en haar vriendinnen. Taart, pudding, ijs, doet het meestal wel goed. Allengs worden de nagerechten wat meer volwassen: dame blanche au kirsch, bombe Prinz Pückler, mousse à l’ orange (soms glacé), aardbeiengelei met champagne,  charlotte Siberiènne, geflambeerde perziken of mousse au chocolat.

Maar we moeten het eigenlijk even over tutti frutti hebben. Het is een term, die in de loop der tijd op andere inhoud geplakt wordt. Wij kennen het wellicht nog vooral als gedroogde vruchten die geweekt werden en dan als nagerecht met vanillevla geserveerd, bij voorkeur een beetje lauwwarm. In de 19^de eeuw kan het ook iets heel anders betekenen, zoals gekonfijte vruchtjes die zijn fijngehakt, zoals ze door het cassata-ijs gaan, of door de chipolatapudding. Er is ook tutti-frutti-limonade te koop. Gezien de context blijkt het eveneens de benaming voor wat later ‘macedoine des fruits’ wordt genoemd, en wat nu in glas of blik als fruit cocktail door het leven gaat. Van Italiaans naar Frans naar Amerikaans, zoals je dat nu ook nog in blik kunt krijgen. Uitsluitsel daarover vind ik in het Kook- en Huishoudboek, waar het recept voor een Bombe Tutti-Frutti te vinden is op pagina 1153. Bekleed de binnenwanden van een bombe-vorm met een laagje aardbeienijs en vul de nog overige ruimte met marasquinijs, waardoor wat macédoine van vruchten gemengd is.

Die term macedoine van vruchten zie je eind 19^de eeuw ook op het koninklijke menu verschijnen. En in de krant als onderdeel van het diner dat de koninginnen aangeboden krijgen in Middelburg in 1994, Daarvoor is wel een keukenbrigade aangerukt van een chic restaurant uit Amsterdam, Zomerdijk Bussink.

Het eenvoudigst is het om kant-en-klare vruchtencocktail aan te schaffen, je kunt er nog wat gehalveerde pitloze blauwe druiven aan toevoegen voor wat meer kleur. Dan schenk je er op basis van het vruchtensap uit blik of pot gelatine bij. Verdeel de vruchten over coupes en schenk er de gelatine over. Rustig laten opstijven. Desgewenst garneren met slagroom waardoor je een eetlepel marasquin roert. En wat voor feestelijks je verder wenst: wafeltje, eetbare kerstdecoratie, amandelflinters of ander strooisel.

Wil je het ouderwets doen en plantaardig, dan doe je het volgens het recept in Elle : lees hier het recept.

Dank aan Lizet Kruyff voor deze royale aftrap van de #kerstrally 2025.

_{® Lizet Kruyff, november 2025}