Amsterdam Archives - Pagina 6 van 6

27/05/2018

De Gouden Eeuw.

foto: de blije bakker van Jan Steen.

Ik struin altijd graag door het Rijksmuseum. Niet alleen voor de kunst, maar ook voor schilderijen van eten en drinken. Eén van de mooiste is te zien op de afdeling Middeleeuwen van Joachim Beukelaer, de welvoorziene keuken,, een schilderij vol exotisch eten, dat men al kende in 16e eeuws Antwerpen. Maar ook de food schilderijen in de eregalerij mogen er wezen. Ik deed eens onderzoek voor een Amerikaans kookboek, over de betekenis van eten op 17e eeuwse schilderijen. Daar zit een hele symboliek achter.

foto: een welvoorziene tafel aan de grachten.

Maar nu even over de Gouden Eeuw, net als in het 21e eeuwse decennium nu, beleefden Amsterdam en de andere Hollandse steden een ware culinaire revolutie in de tweede helft van de Gouden Eeuw.

Boter was ruimschoots voorhanden, door de inpolderingen en weilanden vol koeien. De eerste kassen werden gebouwd om de stad te voorzien via het water van allerlei groenten. De eerste echte kookboeken werden gepubliceerd. Schepen van de Oost- en West Indische Compagnie brachten allerlei nieuwe waar mee. Koffie, thee, servies specerijen. Ga eens kijken bij de bijzondere collecties van het Rijks. En er was meer op culinair gebied dan we denken. Tegenwoordig zie je alleen kip, varken en rund in de supermarkt.

foto: vis, oesters en wittebrood.

De Amsterdammer van de 17e eeuw at veel meer, van kop tot staart. Gevogelte, hert, oesters krabben, zwijn, zalm. Wijn kwam vanuit heel Europa. Natuurlijk niet voor de allerarmsten, die dronken bier, maar je kunt in het algemeen wel zeggen dat gevarieerd eten meer beschikbaar werd. Voor de burgers van de Hollandse steden. Graan voor patisserie, wit brood ipv rogge etc.

Ook een leuke tip in dit verband is om de Bijzondere collecties van de Universiteit van Amsterdam te bezoeken. Zij hebben hele leuke oude boeken met recepten. Op afspraak in te zien.

Vorige maand was ik bij de presentatie van het Kookboek van de Gouden Eeuw. Schrijfster Manon Henzen verdiepte zich in de geschiedenis van de Nederlandse keuken, over boter maken, zalm zouten, frikadellen en hoenderpastei met hanekammen. Marsepein en wijn van de goden.

In haar boekje kwam ik een alleraardigst recept tegen van kervelsop. Dat eten we tegenwoordig niet vaak meer. Ik maakte een variant met peterselie en spinazie. Ik ben me ervan bewust dat kervel niet op elke straathoek verkrijgbaar is. Met wat gekneusd venkelzaad voor de anijsachtige smaak.

foto: exotische fruitsoorten.

Nodig:

200 g zeer fijn gehakte gehakte spinazie (of uit pak)

½ bosje peterselie fijn gehakt

300 ml melk

1 theelepel gekneusd venkelzaad

15 g boter

2 eieren

4 sneden geroosterd brood.

Zout en oh la la in de Gouden Eeuw wat peper!

Bereiding:

Hak de spinazie en peterselie heel fijn. Kneus het venkelzaad in een vijzel. Breng de melk aan met de groente en peterselie aan de kook en houd kort tegen de kook aan. Zo’n minuut of 3. Rooster de boterhammen en snijd deze in blokjes. Klop de eieren los. Laat de soep iets afkoelen en voeg de eieren toe. Kijk uit dat de soep niet meer kookt. Doe de stukjes brood op vier borden en schep de fijne soep erover.

20/05/201820/05/2018

Eet Leef Reis, Donal Skehan.

foto: Kip katsu uit Eet Leef Reis.

Eet. Leef. Reis. is het motto voor de levensfase, waarin de Ierse eetschrijver, televisiekok, Youtube-ster en voormalig boyband zanger Donal Skehan zich momenteel bevindt. En tevens de titel van zijn nieuwe boek. Gereons Keuken Thuis toog op een zonnige maandagmorgen begin mei naar Scheltema aan het Rokin om met Skehan een beschuitje te eten en hem de vraag, die mij al lange tijd op de lippen ligt, te stellen. Ik kende Donal Skehan eigenlijk alleen maar van zijn TV programma op 24 Kitchen, waarin hij samen kookte met eigenwijze Italiaanse Bertoli omaatjes. Steevast was alles wat hij maakte “buonissimo” en werd zodoende de cliffhanger in elk programma. Ik wijdde er zelfs een blogpost aan. Skehan gaf mij het verlossende antwoord, niet alle nonne waren even dol op zijn culinaire prestaties. Zo, dat antwoord was binnen. Net zoals het antwoord, dat hij gaf op de vraag wat zijn lievelingsfilm is. Dat antwoord mogen jullie zelf raden. Donal Skehan is een multi talent en van vele markten thuis. Goedlachs en opgeruimd stond hij ondanks het zware weekend programma van uitgever Nieuw Amsterdam de aanwezigen te woord en vertelde honderduit over zijn liefde voor eten en reizen. De basis van zijn boek Eet Leef Reis, makkelijke, verse en snelle recepten van overal. Voor drukbezette mensen, zoals Skehan zelf, die pendelt tussen L.A. en Ierland en heen en weert van Göteborg naar Groot Brittannië.

Het boek bestaat uit drie delen, voedsel, levensstijl en tot slot reizen. Eet gaat over gezonde en snelle recepten, Leef op energierijke en voedzame gerechten en Reis tot slot is een verzameling opgedane recepten tijdens de reizen van Donal.

foto: lekker snel salade met karnemelkkip.

De kookschrijver wil niets liever dan nieuwe ideeën op doen tijdens zijn reizen. Hij mikt op veel smaak. Lekker snel geeft je eenpans Singapore noodles, een salade met gegrilde karnemelkkip of kleverig Aziatisch varkensvlees. Geen ingewikkelde gerechten. Skehan kookt ook graag uitgebreid, het Ierse na het stappen gerecht Kip katsu of een traditionele shepherd’s pie met bloemkoolpuree. Frisse smaken vrolijk eten. Met in de hoofdrol vaak kip. Hierna volgen recepten, hoe kan het anders en heel Iers voor lekker zoet.

Donal Skehan houdt er ook een gezondheidsfilosofie op na. door zijn drukke bestaan moet hij ook soms downsizen, energie op doen. Yoga is voor hem een middel, net als een flukse wandeling. In het deel Leef wordt dit aangevuld met energierijk eten, waarmee je er volop tegenaan kunt. Ontbijtjes, belangrijk onderdeel voor ochtendmens Donal. Van groene smoothie tot warm gerookte zalm met avocado puree.

foto: pittig zure soep.

In het tweede deel van Leef stapt hij over van veelvuldig in het boek aanwezige kipgerechten naar maakbare verkwikkende maaltijden met veel groenten. Een pittig zure soep, waaruit je zijn fascinatie voor Z.O. Azië proeft. Een stoofgerecht met gegrilde pompoen en krokante kikkererwten of gekaramelliseerde aubergine.

Tot slot het deel Reis. Poolse pierogi, Koreaanse kip (!), filodeegpasteitjes van Griekse Eleni, Hongaarse kip van Zsofi en de orichiette, die hij leerde maken in Puglia. Een snuifje Azië erbij en Skehan covert de hele wereld. Speciale aandacht is er voor nonna Maria’s polentafrieten. Leuke vrolijke recepten.

Eet Leef en Reis is een boek met voor iedereen wat wils, geen culinaire poespas en de recepten zijn makkelijk met weinig hulpmiddelen te maken. Modern eten voor nu. Daar is Donal Skehan met dit boek in geslaagd. Zelfs de Indiase toeriste, die Scheltema binnenstapte om een handtekening te vragen kon dit beamen.

foto: matineus #momentje met Joke en Donal.

Deze zomer hoop ik voor Skehan, na zijn antwoorden op mijn vragen, een talk & table recept met wijntip te verzinnen. Stay tuned!

Eet. Leef. Reis. Snelle verse gerechten. Donal Skehan (ISBN 9789046822500) is een uitgave van NW_Adam en kost € 24,99

foto: cover Eet Leef Reis.

Noot: dit boek werd mij als recensie-exemplaar gestuurd door de uitgeverij. De bespreking hier is mijn eigen mening. Lees ook de disclaimer

11/05/2018

Kookboek van de Gouden Eeuw.

foto: cover Kookboek van de Gouden Eeuw.

Kookboek van de Gouden Eeuw. Een woensdagmiddag eind april vond de presentatie plaats. Plek: de Schreierstoren aan de Geldersekade, waar vrouwen wenend afscheid namen van hun zeevarende mannen en de plek waar de grote karbelen vol spannende waar uit den Oost aanmeerden. In de zeventiende eeuw maakten de Hollanders kennis met vele nieuwe producten. Zuidvruchten, specerijen, zout uit de Caraïbische Zee (een minder mooi verhaal uit onze geschiedenis), thee uit Ceylon en nog veel meer. Dat had gevolg voor de keukens in Amsterdam en de andere Hollandse steden. Het Amsterdam van nu beleeft een heuse culinaire renaissance, in de tweede helft van de Gouden Eeuw was dat niet anders. In 1667 verscheen het eerste Noord Nederlandse kookboek. De keuken kreeg meer en meer invloeden vanuit Frankrijk. Wat tot voor kort een nog wat middeleeuws gebaseerde keuken was werd een rijke keuken. Dat zie je ook terug op de schilderijen in de eregalerij van het Rijksmuseum. Wat een koopwaar.

Historisch kookfanaat Manon Henzen, van kookstudio Eetverleden in Nijmegen, dook in het kookgebeuren van de zeventiende eeuw, de Gouden Eeuw. Met als resultaat dit kleinood. Laten we eens met haar op pad gaan door deze eeuw. De reputatie van zuivelland is grotendeels ontstaan in de 17e eeuw. Op het sappige grasland graasden de koeien en leverde een overvloed aan kaas en boter op. Deze producten werden betaalbaar en dus veel toegepast in de keuken. Zuivel als in eigen gekarnde boter. Of voor Lombardische eieren, iets wat we nu kennen als sabayon. Of voor pap en vla. Noord Holland werd door Leeghwater ingepolderd en de bestemming was agrarisch. Voor groente, graan en vlees. De eerste kassen verrezen. Tegenwoordig kennen wij in onze supermarkt slechts kip, rund en varken. De variëteiten in de Gouden Eeuw waren veel groter. De gewone man at voornamelijk varken, maar op de tafels van de herenhuizen verschenen, kapoen, hamel en os. Ook vederwild was geliefd.

Er werd zalm gezouten, haring gekaakt en oesters waren volksvoedsel. Dat zie je ook terug op schilderijen. Een geliefd gerecht waren frikadellen, gehaktballen van kalfsvlees. In tegenstelling tot andere landen werden groente en fruit pas geliefd in de tweede helft van de 17e eeuw. Manon Henzen wees mij tijdens de presentatie op een leuk selderijrecept. Zo makkelijk. Graan deed zijn intrede en patissiers en bakkers vertoonden hun kunsten. Kijk een naar de duivenkater op het schilderij van Jan Steen. Pasteien met hanenkammen of melkbroodjes. Tot slot de dranken, destillaten kwamen op naast het bier. De gegoede burgerij dronk wijn uit het Rijnland en andere regio’s. Wat een overvloed aan smaken.

Kookboek van de Gouden Eeuw is gemaakt om er uit te koken, je inzicht te geven in de smaken van toen en een glimlach te toveren op je gezicht bij herkenning van de producten. Henzen vat deze rijke keuken samen in dit heerlijck boekske.

Kookboek van de Gouden Eeuw, Manon Henzen (ISBN 9789082347579) is een uitgave van Het Zwarte Schaap en is te koop voor € 9,95

Noot: dit boek werd mij als recensie-exemplaar gestuurd door de uitgeverij. De bespreking hier is mijn eigen mening. Lees ook de disclaimer

13/04/201815/04/2018

Kookboek van Amsterdam, Frank Noë.

foto: cover Kookboek van Amsterdam

De collectie met een Nederlands, dan wel Amsterdams thema groeit gestaag in Gereons kookboekenhoek. Regelmatig ploffen er kookboeken op de mat over al het moois, waarvan te genieten valt in Mokum. Deze keer het kleinood Kookboek van Amsterdam, geschreven door Frank Noë, samen met Karen Groeneveld eigenaar van Het Zwarte Schaap, een uitgeverij, gespecialiseerd in regionale kook- en taalboekjes. Ik heb al eens hun Hanze kookboek gerecenseerd en kijk uit naar het binnenkort te verschijnen Gouden Eeuw boekje.

Maar vandaag springen we op de fiets, door Amsterdam, want Noë verzamelde verhalen, recepten en foto’s voor Kookboek van Amsterdam. Wat at men door de eeuwen heen? Een moeilijke vraag. Er zal vis geweest zijn, door graanimport brood en er werd bier gedronken in plaats van water. Schraalhans was voor veel Amsterdammers echter keukenmeester. De aardappel deed zijn intrede in de 17e eeuw als volksvoedsel.

Het eerste hoofdstuk gaat over brood, vooral rogge- en bruinbrood. Wittebrood was een luxe. Gevolgd door recepten voor een broodje halfom, een stratenmakertje en de duivekater.. De koffiehuizen, met belegde broodjes, die tegenwoordig er nog mondjesmaat zijn. Denk aan Van Dobben of Broodje Mokum, maar over het algemeen lijken deze instituten niet te overleven in het latte- en hipstertijdperk.

Via uitleg over Mokum en mevrouw Wannée belanden we bij het warme eten in de stad. De garnalen- of Jordanese gehaktbal. Garnalen waren vroeger zo goedkoop, dat ze als vleesvervanger dienden. Omgekeerd is tegenwoordig het geval. Warm eten, zoals Joodse latkes, Amsterdams cement en linzen met de beroemde gele Amsterdamse uien.

Worst en zuur vormen een belangrijke traditie in Amsterdam, meegebracht door Oost Europese joden, die de zuurwaren uitventten. De Leeuw tafelzuur aan de Vrijheidslaan is hiervan nog steeds een voorbeeld. Amsterdamse uien, augurken en leverworst. Noë besteedt aandacht aan de Joodse? ossenworst, waarmee iets aparts aan de hand is. Volgens de koosjere leer mag je stieren niet castreren. Dus of de originele worst altijd van ossenvlees gemaakt werd?

Via de Joodse buurt belanden we bij de zoetigheden als kosrstjes en koggetjes. Dranken als jenever, bier en likeuren zijn altijd ruim voorhanden geweest in de bodega’s van Amsterdam. Een pikketanussie, jajem, neut of hassebassie wordt bij diverse adressen nog ingeschonken met een kop, waardoor je staande zonder handen moet bukken om de eerste slok te nemen. De kop is er dan vanaf.

Eten zorgde in Mokum ook voor rellen, zoals de paling- en aardappeloproer. Tot slot de snacks, haring op zijn Amsterdams en eten uit de muur. En natuurlijk de uitvinding van de HEMA rookworst op de Nieuwendijk.

Kookboek van Amsterdam is een klein, maar fijn boekje met verhalen over de Amsterdamse culinaire traditie. Een groot gedeelte is vanuit Joods/ Jiddisch perspectief verzameld en beschreven, maar dat neemt niet weg dat je een goed beeld krijgt van het eten van de Mokumers. Een leuk en leerzaam boekje! Dat laat je als Amsterdams burger, als buitenlui of als toerist toch niet liggen.

foto: de Engelstalige editie

Kookboek van Amsterdam, Frank Noë (ISBN 9789082347586) is een uitgave van Het zwarte schaap en is te koop in het Engels en Nederlands voor € 9,95

Noot: dit boek werd mij als recensie-exemplaar gestuurd door de uitgeverij. De bespreking hier is mijn eigen mening. Lees ook de disclaimer